کد مطلب:43137 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:15

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسيرفرازهاي سيوچهارم تا سيوششم خطبه صدوبيستوچهارم نهجالبلاغه كه در آن امام علي از خداوند هلاكت تبهكاران (سپاه معاويه) را ميطلبد چيست؟

«اللهم فان رد و الحق فافضض جماعتهم، وشتت كلمتهم، و ابسلهم بخاطاياهم»
[پروردگارا، اگر آن تبهكاران (سپاهيان معاويه) حق را ردّ كردند، جمعشان را پراكنده ساز و كلمه (نظر و عقيده و سخن باطل) آنان را متفرق و تباه بفرما آنان را به نتيجة خطاهايشان كه هلاكت ابديست بسپار.]
فقط حق است كه ميتواند جامع حقيقي انسانها در يك وحدت عالي بوده باشد.
شما اگر همة مردم روي زمين را كه بنا به آمارهاي تخميني شمارة نفوس آنها به پنج ميليارد و نيم ميرسد، با كمال دقت مورد تحقيق و بررسي قرار بدهيد، و با تحليل مغزي و رواني همة آنان، طرز تفكرات و دريافتها و آرمانهاي آنان را مورد تحليل قرار بدهيد حتي به دو نفر انسان نخواهيد رسيد كه هر يك از آن دو اتحاد حقيقي مابين خود و نفر دوم احساس كند، مگر اينكه هر دو يا هر چند نفر از نظر تكامل روحي بجائي رسيده باشند كه درك و اعتقاد و عمل به حق، آنان را بهم بپيوندد.
براي توضيح اين مسئله، نخست انواع اتحادهاي متنوع را كه در ذيل ميآوريم (و آنها را در تحقيق مباحث «اعلاميه حقوق بشر از ديدگاه اسلام» نيز مطرح نمودهايم مورد توجه قرار بدهيم. البته همانگونه كه خواهيم ديد اين اتحادها متنوعند: طبيعي، ماوراي طبيعي، مربوط به ماهيت، اختياري، ارزشي، مكتبي، قراردادي، و اختياري.
1ـ اتحاد در خالق (خالق همه آنان خدا است) (ماوراي طبيعي) روم/40.
2ـ اتحاد در حكمت بالغه خداوند كه آنان را بوجود آورده است و در سرنوشت و هدف اعلائي كه همة انسانها توانائي وصول به آنرا دارند، (ماوراي طبيعي است) از آن جهت كه حكمت الهي و سرنوشت نهائي دو حقيقت فوق طبيعي ميباشند، و (طبيعي است) زيرا تكاپو براي وصول به آن سرنوشت و هدف به اختيار انسان و در عرصة طبيعت انجام ميگيرد. بقره/156.
3ـ اتحاد در آغاز خلقت در عرصة طبيعت از يك پدر و مادر (طبيعي) انعام/2
4ـ اتحاد در مادة خلقت (خاك) (طبيعت) حجر/26
5ـ اتحاد در ماهيت و اصول مختصات جسماني و مغزي و رواني. (طبيعي و ماوراي طبيعي) حجر/29
6ـ اتحاد در كرامت طبعي اولي (ذاتي) كه خداوند بر همة انسانها عنايت فرموده است. (طبيعي و ماوراي طبيعي) اسراء/70
7ـ اتحاد در داشتن استعداد تحصيل كرامت ارزشي در به ثمر رساندن شخصيت انساني (طبيعي و ماوراي طبيعي) حجرات/13
8ـ اتحاد ناشي از جاذبة كرامت ارزش ميان انسانهاي رشد يافته (طبيعي و ماوراي طبيعي) حجرات/10
9ـ اتحاد فوق وحدتها و كثرتهاي طبيعي. انسانها با اين اتحاد شگفتانگيز است كه در اين فرمول 1=همه و همه =1 به وحدت ميرسند. (ماوراي طبيعي) (اصول كافي/2/166).
10ـ اتحاد در وحدت اصول اديان الهي (فطري) آل‎عمران/63.
11ـ اتحاد در هدفگيريها (طبيعي) بقره/29.
12ـ اتحاد در برابر حقوق طبيعي و حقوق وضعي و هر قانوني كه براي زندگي طبيعي و حيات معقول انسانها ضرورت دارد. (قراردادي ـ طبيعي)
در ميان همه اين اتحادها فقط شماره 8و9 (اتحاد ناشي از جاذبة كرامت ارزشي ميان انسانهاي رشد يافته) و (اتحاد فوق وحدتها و كثرتهاي طبيعي است) كه به وحدت كلمة حقيقي و حذف هدفهاي اختياري و وحدت در «حيات معقول» نائل ميگردند. بنابراين، اين اعتراض برطرف ميشود كه اثر نفرين اميرالمؤمنين عليهالسلام دربارة سپاهيان معاويه مشاهده نميشود، (زيرا آنان با صفوف بهم پيوسته در ميدان در مقابل اميرالمؤمنين و سپاهيان وي مقاومت نمودند و پس از پايان جنگهاي صفين، همانگونه كه ملاحظه شد، معاويه بر اريكه تنازع در بقاء تكيه زد و مردم جوامع اسلامي آن دوران را هم در زندگي اجتماعي بهم پيوست.)
اولاً ـ پيوستن اجباري مردم از روي ترس و وحشت و يا از روي نفعپرستي به همديگر غير از آن اتحاد ارزشي است كه ميان انسانهاي رشد يافته با كمال اختيار تحقق مييابد.
ثانياً ـ اگر هم فرض كنيم مردم اجتماعات آن دورانها مانند مردم اجتماعات روزگار ما بدون وحشت و ترس و يا نفعپرستي محض با همديگر متصل و پيوسته بودهاند، آيا چنين نيست كه اين بهم پيوستگيها ناشي از احساس ضرورت ادامة زندگي دستهجمعي است كه يك عدّه سياستمداران يا سياستبازان مقدمات آنرا فراهم ميآورند؟! قطعاً چنين است. مگر امروزه اين قضيه كه اتصال انسانها به يكديگر از روي نياز است و انفصال آنان از يكديگر بر مبناي سود است بعنوان يك اصل كلي پذيرفته نشده است؟!

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 22
آية الله محمدتقي جعفري